Lange periodes van hitte en droogte gevolgd door heftige regenbuien zorgen voor problemen in onze woonomgeving, de natuur, landbouw en de drinkwatervoorraad. Om hier beter mee om te kunnen gaan, werken verschillende partijen samen onder de naam ‘Blauwe Agenda’.
Door klimaatverandering verandert de jaarlijkse waterbalans. In de winter valt steeds meer regen: jaarrond neemt de hoeveelheid neerslag dan ook toe. Hoewel ook gemiddelde verdamping in de zomer toeneemt, is er sprake van een toename van het neerslagoverschot ten opzichte van de huidige situatie. Jaarrond is er, gemiddeld genomen, dus meer water beschikbaar. Echter is het water niet altijd op de juiste plek beschikbaar, bijvoorbeeld op de flanken van de Heuvelrug. Om ervoor te zorgen dat de verschillende functies van het water (natuur, landbouw, inwoners, industrie) kunnen beschikken worden maatregelen genomen. Deze maatregelen zijn onderzocht door Hydrologic. Middels de Blauwe Agenda zijn projecten opgestart die water langer vasthouden door onder meer peil- en bodemverhoging van watergangen.
Door op de hogere delen van de Utrechtse Heuvelrug meer water in de bodem te laten zakken (infiltreren), kunnen we de grondwatervoorraad op de hele Heuvelrug vergroten. Dit is goed voor meerdere waterfuncties, zoals voldoende drinkwater en water voor de natuur. Het water infiltreren kan op meerdere manieren gebeuren. De Blauwe Agenda werkt aan projecten die gericht zijn op het meer klimaatbestendig maken van bossen, het afkoppelen van regenwater in stedelijk gebied en het infiltreren van rivierwater.
Industrie, verkeer en landbouw zijn de belangrijkste bronnen van stikstof. Depositie en zure neerslag hebben effect op de natuur. Heidevelden en bossen ondervinden hiervan de gevolgen. Ook indirect, via het grondwater, is er een effect. Het watersysteem van de Utrechtse Heuvelrug is door de zandige, arme bodem kwetsbaar voor verontreinigingen. Het zuur van het geïnfiltreerde regenwater kan in de bodem slechts in beperkte mate worden geneutraliseerd. Lokale kwel, die minder lang onder weg is en dus minder gebufferd wordt, is zuurder dan diepe kwel. Naast verzuring vormen ook verontreinigingen vanaf het maaiveld een probleem. Mest- en bestrijdingsmiddelen en PFAS infiltreren met het regenwater en het oppervlaktewater in de bodem en kunnen in het grondwater terecht komen. De verontreiniging van het grondwater heeft nadelige gevolgen voor natuur (via kwelwater) en drinkwaterwinning. De inlaat van gebiedsvreemd water in tijden van droogte beïnvloedt ook de waterkwaliteit. Beregening door waterinlaat uit rivieren is een grote kostenpost voor agrariërs. In extreme situaties is er te weinig rivierwater beschikbaar om onbelemmerd in te laten ten behoeve van aanvulling en doorspoeling. Langdurig stilstaand water van mindere kwaliteit is i.c.m. hogere temperaturen funest voor natuur in en rond de waterlopen en ook voor de agrarische sector en haar voedselproductie. Vanuit de Kader Richtlijn Water (KRW) is aandacht voor schoon water. Op de initiatieven en projecten kan door de Blauwe Agenda worden aangesloten.
Doordat in de hoge en lage flank en de voet van de Heuvelrug de functies landbouw en natuur vanuit waterhuishoudkundig oogpunt te dicht bij elkaar liggen is het lastig om de waterstand voor beide doeleinden te optimaliseren. Het isoleren van kleine gebieden is kwetsbaar en bovendien een kostbare aangelegenheid. Bij sterke kleinschalige verweving van intensieve landbouw en stikstofgevoelige natuur ondervinden beide functies hiervan de beperkingen. Ook ten aanzien van de drinkwaterwinning is er sprake van belangrijke opgaven. De vraag naar drinkwater in met name droge perioden is zodanig groot dat grenzen van vergunningen steeds vaker worden bereikt. Er wordt volop ingezet op communicatie rondom waterbesparing, maar het is waarschijnlijk niet voldoende om de toename in de vraag hiermee te compenseren. Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk functies van het water worden bediend, op de juiste momenten, zet de Blauwe Agenda in op een permanent beregeningsverbod, het bergen van piekbuien in de natuur om wateroverlast te voorkomen in stedelijk gebied. En gedeeltelijke vervanging van drinkwater uit grondwater door oppervlaktewater.
Op de afbeelding hiernaast zie je het projectgebied. Het systeem van de Utrechtse Heuvelrug bestaat uit drie zones met elk hun eigen hydrologische kenmerken.
Uitvoeringsagenda Blauwe Agenda: dit document beschrijft op welke manier de uitvoering wordt aangepakt om een robuust en toekomstbestendig watersysteem op en rondom de Utrechtse Heuvelrug te realiseren.
Ambitiedocument Blauwe Agenda Utrechtse Heuvelrug: het ambitiedocument formuleert de visie en ambities om zo het gemeenschappelijke doel van een robuust en toekomstbestendig watersysteem te realiseren.
Bouwstenen voor een robuust watersysteem Utrechtse Heuvelrug: deze studie verschaft inzicht in de effecten van potentiële maatregelen die bijdragen aan het creëren van een robuust en toekomstbestendig watersysteem.
Plan van Aanpak – De Blauwe Agenda: Lees wat het doel is en hoe we dat willen gaan bereiken.
Andere relevante documenten over o.a. klimaatadaptatie vind je in de Kennisbank van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug
