Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug viert dit jaar haar 20-jarige jubileum. Een verjaardag is altijd een mooi moment om terug te blikken en voor dit jubileum gaan we, aan de hand van erfgoedverhalen, terug de tijd in. We vertellen in samenwerking met het verhalenplatform Utrecht Altijd 20 verhalen, verspreid over tien gemeenten, om jullie een stukje van de geschiedenis van de Utrechtse Heuvelrug te laten zien. De geschiedenis vind je ten slotte niet alleen in de natuur, maar in deze regio ook juist in de cultuur.
De verhalen zijn gebundeld op de website van Utrecht Altijd in het dossier ’20 jaar Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug’. De verhalen in dit dossier schetsen de relatie tussen de mens en de Utrechtse Heuvelrug, hoe deze relatie het gebied gevormd heeft en hoe dit vandaag de dag nog zichtbaar is. Zo kijken we naar de eerste bewoners, 150.000 jaar geleden, en de door hen achtergelaten grafheuvels. Deze grafheuvels zijn vandaag de dag nog steeds zichtbaar als glooiingen in het landschap. Ook bezoeken we de vele buitenplaatsen en kastelen op de Utrechtse Heuvelrug en zoeken we naar sporen van de Tweede Wereldoorlog.
Particulieren, stichtingen en andere organisaties met projecten die ten goede komen aan natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed kunnen een financiële bijdrage aanvragen bij het Nationaal Park Fonds (NP Fonds) Utrechtse Heuvelrug.
Aanvragen kunnen worden ingediend voor een bijdrage van 2.500 tot 30.000 euro per project. De uiterste indiendatum hiervoor is 27 oktober 2023. Meer informatie is te vinden op de website npfonds.nl.
Projecten die eerder werden gehonoreerd, zijn ‘Agroforestry proefpercelen’ van de Natuur en Milieufederatie Utrecht en ‘Wild in je achtertuin’ van stichting De Lynx.
Krachten bundelen
Het NP Fonds is een initiatief van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Met de oprichting van het Fonds wil het park projecten die ten goede komen aan natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed in het gebied een extra impuls geven.
Particulieren of bedrijven die zelf geen projecten uitvoeren maar deze wel willen ondersteunen, kunnen een bijdrage leveren aan het fonds als donateur. Zo worden de krachten gebundeld om ook in de toekomst van dit prachtige gebied te kunnen blijven genieten.
Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug onderscheidt zich van de meeste andere Nationale Parken in Nederland vanwege de hoeveelheid mensen die er in wonen, werken en leven. Maar wij leven hier niet alleen. We delen de Utrechtse Heuvelrug met vogels, insecten, egels, eekhoorns, vossen en reeën!
Of je nu een grote tuin hebt, of maar een klein voortuintje: steeds meer (zoog)dieren zoeken de bebouwde kom op en maken gebruik van het groen in onze tuinen. Om een nest te bouwen, om lekker uit te rusten of om voedsel te zoeken. Niet alleen heel leuk om naar te kijken, maar ook goed voor de biodiversiteit in je tuin. Als je veel verschillende soorten planten en bloemen in de tuin hebt, trekt dit ook verschillende soorten dieren aan.
(Zoog)dieren in jouw Heuveltuigtuin
Heb jij al een Heuvelrugtuin? Dan wil je misschien wel weten of jouw groene tuin een oase is voor dieren. Meld je daarom aan voor ‘Wild in jouw Heuvelrugtuin’ en ontvang gratis vier weken lang een wildcamera*. Ontdek zo welke dieren zich thuis voelen in jouw Heuvelrugtuin! Je ontvangt na deelname een leuk rapport van de bevindingen in jouw Heuvelrugtuin.
*deze actie loopt van september t/m november, beperkt aantal camera’s per maand beschikbaar.
Nog geen Heuvelrugtuin?
Een Heuvelrugtuin is een stukje Nationaal Park in je eigen tuin! Door jouw tuin te vergroenen met bijvoorbeeld planten die passen in de omgeving van het Nationaal Park, het plaatsen van een heg waardoor dieren makkelijk van tuin naar tuin kunnen of het maken van een kleine opening in een schutting creëer je niet alleen voor jezelf een fijne leefomgeving maar ook voor dieren.
Wil je meer weten? Meld je dan aan voor Wild in jouw Heuvelrugtuin en ontdek vier weken lang met een wildcamera of er bij jouw in de tuin een egel scharrelt of een eekhoorn klautert in de bomen of een specht een fijne plek vindt. Je ontvangt van ons een leuk rapport met foto’s en slimme tips & tricks om jouw tuin zo in te richten dat niet alleen jij maar ook dieren zich thuis voelen.
Wild in jouw Heuvelrugtuin is een samenwerking tussen Heuvelrugtuinen en Wild in je Achtertuin. Het project Wild in je Achtertuin heeft dit jaar een bijdrage van het Nationaal Park Fonds Utrechtse Heuvelrug ontvangen om het project uit te rollen op de Utrechtse Heuvelrug.
Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug viert dit jaar haar 20-jarige jubileum. Kinderen uit de omgeving kunnen het park feliciteren door deze kleurplaat in te kleuren en deze in de Beleefweek (14 t/m 22 oktober) in te sturen via dit formulier. De kinderen krijgen als cadeautje het nieuwe ‘Ontdekboek De Utrechtse Heuvelrug – Toen & Doen’ gratis thuisgestuurd.
Dit ontdekboek is een verrassend boek vol verhalen over cultuur en natuur op de Heuvelrug, doedingen, hoofdbrekers, experimentjes, weetjes, bezoektips en heel veel leuke plaatjes. Hoe komt de Heuvelrug aan zijn naam? Wat is een sterrenbos? Waarom staat er een piramide in Austerlitz? Hoe hoog is de kerktoren van Rhenen? Waar kun je romantisch wandelen? Waarom is er een tabaksmuseum in Amerongen? Heeft er echt een keizer in Doorn gewoond? Kinderen krijgen antwoord op al deze vragen en nog veel meer. Ze kunnen een windgong knutselen, rozijnen laten dansen, het weer voorspellen en zelf een kompas maken. Kinderen kunnen dit vanuit huis doen of het gebied ingaan en de experimenten buiten uitvoeren.
Vieren jullie dit feestje met ons mee? Download dan de kleurplaat, kleur deze in en stuur hem op!*
Een duurzame en robuuste toekomst voor het Nationaal Park
De Utrechtse Heuvelrug is een waardevol gebied, voor mensen, dieren én planten. Het gebied komt echter steeds meer onder druk te staan. Om het gebied te behouden is het van belang dat klimaatadaptatie wordt meegenomen in en rondom het Nationaal Park. Hiervoor is er vanuit Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (Stichting NPUH) behoefte aan data, nieuwe inzichten en een gedegen kennisbasis. De Universiteit Utrecht en de Stichting NPUH hebben daarom gezamenlijk een Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug opgezet waarbinnen zij nog intensiever gaan samenwerken binnen thema’s van de onderzoeksagenda van het Nationaal Park. Universiteit Utrecht investeert de komende twee jaar €50.000,- in dit project, met de intentie om een langere samenwerking met elkaar aan te gaan. Ook Hogeschool Utrecht en Wageningen Universiteit zijn betrokken bij dit initiatief. Alle bevindingen en onderzoeksrapporten zijn publiek toegankelijk via de kennisbank van het Nationaal Park.
De Utrechtse Heuvelrug is niet weg te denken uit het landschap. Vanuit heinde en verre bezoekt men de landgoederen, uitgestrekte bossen, heidevelden, vennen, stuifzanden en uiterwaarden op en rondom de Heuvelrug. Het is ook een belangrijk gebied voor veel planten en dieren. Zo broeden er circa 100 vogelsoorten en vind je hier maar liefst 8 van de 15 soorten amfibieën en reptielen die in Nederland voorkomen. En wat dacht je van de ree, de das, bosanemoon, blauwe bes of dopheide? Dit bijzondere landschap van de Utrechtse Heuvelrug is al zo lang een begrip, dat het bijna een vanzelfsprekendheid is geworden. Maar een duurzame toekomst van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is verre van vanzelfsprekend in een veranderend klimaat. Langdurige hete, droge zomers verlagen het grondwaterpeil, veroorzaken bodemverdroging en vergroten het risico op bos- en heidebranden. De toename van extreme klimaatgebeurtenissen vormt een bedreiging voor het natuurlijk landschap, cultureel erfgoed én het welzijn van de inwoners in en rondom de Utrechtse Heuvelrug. Ondertussen drijven de toenemende vraag naar drinkwater, landbouwactiviteiten, verstedelijking en grote aantallen recreatieve gebruikers het al gestreste ecosysteem tot het uiterste.
Het is daarom noodzakelijk dat klimaatadaptatie en duurzame praktijken in toenemende mate worden geïntegreerd in en rondom het Nationaal Park. Maar daar is kennis voor nodig. Kennis over het functioneren van het landschap en van de transities die nodig zijn om een duurzame toekomst van het gebied te waarborgen. De Universiteit Utrecht en Stichting NPUH slaan daarom de handen ineen om deze uitdaging aan te gaan en de bestaande samenwerking uit te breiden en te borgen door de oprichting van de Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug.
Onderzoek op en rondom de Heuvelrug
Onder deze samenwerking werken wetenschappers en studenten samen met stakeholders in het gebied aan de meest relevante vraagstukken met betrekking tot een duurzame en robuuste Heuvelrug op een breed scala aan thema’s die ondergebracht zijn binnen de onderzoeksagenda van het Nationaal Park. Deze onderzoeksagenda is samen met de stakeholders in het gebied vormgegeven. Zo wordt er onder andere gekeken naar vitale en klimaatadaptieve natuur: hoe wordt de lokale biodiversiteit beïnvloedt door het klimaat, stikstofdepositie en het waterbeheer in het gebied? Of naar de multifunctionele flanken van de Heuvelrug, waaronder het verstedelijkt en agrarisch landschap aan de randen van het park: hoe kan de transitie naar extensieve landbouw hier plaatsvinden met een langetermijnperspectief voor de boeren in het gebied? En hoe kan de verstedelijkingsopgave bijdragen aan een robuuster natuurlijk systeem? Maar ook naar duurzame natuurgerichte recreatie en mobiliteit in en rondom de Heuvelrug: wat is het effect van verschillende types recreatie op de natuur? De Utrechtse Heuvelrug is ook een landschap van waarden. Het gebied heeft een hoop te bieden met haar ecosysteemdiensten en cultureel trekpleisters, maar hoe kan dit behouden blijven en wat is daarbij de rol van duurzame verdienmodellen? En ten slotte duurzaam samenwerken: hoe werk je effectief samen in een gebied waar vele en soms tegenstrijdige belangen samen komen?
Door antwoorden te vinden op deze en meer vraagstukken streven de Universiteit Utrecht en Stiching NPUH er samen naar om duurzaamheidstransities te realiseren en een duurzame toekomst voor natuur en cultureel erfgoed op de Utrechtse Heuvelrug. Zie je in de toekomst dus groepen studenten op de Utrechtse Heuvelrug, dan weet je wat er gaande is: hier wordt gewerkt aan de toekomst van het Nationaal Park.
Door de klimaatverandering krijgen we te maken met steeds extremer weer. Langere periodes van hitte en droogte gevolgd door heftige regenbuien zorgen voor problemen bij onze woonomgeving, de natuur, de landbouw en de drinkwatervoorraad. In de hoger gelegen gebieden droogt de grond uit, terwijl in de dorpen het regenwater bij heftige buien voor veel overlast zorgt.
Gemeenten (waaronder de gemeente Utrechtse Heuvelrug), de provincie Utrecht, Vitens, Waterschap Vallei en Veluwe, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, terreinbeheerders, particuliere eigenaren en natuurorganisaties zetten zich in om samen het watersysteem op de Heuvelrug robuust en klimaatbestendig te maken. Dit doen de partners bijvoorbeeld met projecten die ervoor zorgen dat het regenwater boven op de heuvelrug beter in de bodem zakt en aan de voet van de heuvelrug langer wordt vastgehouden. Een voorbeeld hiervan is het pilotproject om het regenwater beter in het bosgebied boven Amerongen te infiltreren. Hiermee beperken we de verdroging, wateroverlast en riool-overstorten in de uiterwaarden.
Wil je meer weten over het water op de Utrechtse Heuvelrug? Bekijk dan de mini documentaire van RTV Utrecht die vorige week verscheen.
Het volgende theatercollege is op maandag 6 november: ‘Natuurontwikkeling op de Utrechtse Heuvelrug: over beroemde bomen en meer…..’
De theatercolleges worden georganiseerd door Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en maken onderdeel uit van een reeks van vijf. Tijdens de colleges ontdekt de bezoeker meer over de geschiedenis, ontwikkelingen en achtergronden van natuur, landschap en erfgoed op de Utrechtse Heuvelrug. Elk college wordt gehost door een burgemeester van één de gemeenten uit het gebied van het park.
Op vrijdag 1 september vond de derde editie van de Parmakersparade plaats. Tijdens dit event lieten Zusterparken in Utrecht en Amersfoort zien hoe ze groene lopers creëren in stedelijk gebied én vanuit de stad helemaal naar het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) toe. Na ruim vier uur wandelen of fietsen troffen parkmakers, experts, betrokkenen van overheden en van maatschappelijke instellingen elkaar bij de kruisbestuivingsborrel en was er ruimte om met elkaar na te denken over de uitdagingen die er nog liggen. Er bleek aan ideeën en oplossingen geen gebrek, dus de Zusterparken kunnen met nieuwe energie en inspiratie verder bouwen aan de groene verbinding met het Nationaal Park.
Deelnemers aan de Parkmakersparade konden kiezen of ze de dag wilden beginnen met een wandeling door Zusterpark Voordorp of Zusterpark Groene Spoor in Amersfoort. In Zusterpark Voordorp werken bewoners hard aan het vergroenen van de openbare ruimte, door bijvoorbeeld zinloze verharding om te zetten naar groenstroken en een slootberm in te planten met struiken en planten. Tijdens de wandeling konden deelnemers zien dat er mooie groene lopers ontstaan van wijk naar wijk én naar het buitengebied toe. Ook in Zusterpark Groene Spoor wordt hard gewerkt aan vergroening. Het Groene Spoor is het eerste Zusterpark in Amersfoort. Stap voor stap werkt de werkgroep het Groene Spoor (onderdeel van de vereniging Duurzaam Soesterkwartier) met bewoners aan een groene loper tussen Centraal Station Amersfoort tot Landgoed Birkhoven in het NPUH. Deelnemers waren erg onder de indruk van de stappen die beide Zusterparken hebben gezet!
Het ochtendprogramma werd afgesloten met een gezamenlijke lunch, waarna deelnemers wederom konden kiezen. Een deel van de groep ging te voet door Zusterparken Rotsoord, de Riddertuin en Lunetten, terwijl het andere deel op de fiets de rand van Utrecht richting Houten en Bunnik opzocht. De wandelaars bekeken hoe Zusterparken Rotsoord, de Riddertuin en Lunetten naar elkaar toe kunnen groeien, hoe de natuur daarbij kan helpen, maar ook hoe wij de natuur een handje kunnen helpen. Er werd gespeurd naar zaailingen en egelsporen en met elkaar besproken welke natuurlijke routes tussen de Zusterparken liggen. De fietsende groep werd gevraagd om mee te zoeken naar kansen om groene looproutes voor mens én egel tussen Lunetten aan de rand van Utrecht en het achterland richting Houten en Bunnik te verbeteren. De parkmakers willen het groen daar laten groeien en een gezonde leefomgeving creëren.
Tijdens de afsluitende borrel werd hier nog over na gesproken met provincie- en gemeentemedewerkers, ecologen, landschapsadviseurs, stedenbouwers, docenten, deskundigen op het gebied van erfgoed, water, wandelen en natuurlijk de parkmakers zelf. De parade en de kruisbestuivingsborrel hebben geleid tot veel nieuwe ideeën om groen te verbinden, van Zusterpark naar Zusterpark, maar ook van Amersfoort naar Utrecht en van de Zusterparken naar het Nationaal Park.
Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug bundelt krachten met parkmakers en richt samen met hen Zusterparken op in stedelijk gebied. De Zusterparken werken aan groene verbindingen tussen elkaar én tussen stedelijk gebied en het Nationaal Park, net zolang tot er één groot park is. Zusterparken dragen bij aan het verminderen van de gevolgen van klimaatsverandering, versterken de biodiversiteit, het sociaal welzijn en zorgen voor een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving in de stad, door groene rustplekken en wandelroutes. Bovendien creëren de Zusterparken draagvlak voor natuur. Dit is erg belangrijk, omdat de natuur steeds meer onder druk komt te staan.
Wil jij je inzetten voor natuur, landschap en groen erfgoed bij jou in de buurt, maar ook de verbinding maken met het Nationaal Park? Sluit je dan aan bij deze beweging van Zusterparken. Kijk voor meer informatie op npuh.nl/zusterparken
De ochtendexcursie in Amersfoort bij Zusterpark het Groene Spoor.
Afgelopen vrijdag en zaterdag volgde een nieuwe lichting van vrijwilligers de training tot ‘HeuvelrugWijzer’. In twee dagen tijd werden de HeuvelrugWijzers klaargestoomd voor het ontvangen en begeleiden van schoolklassen tijdens hun bezoek aan het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De nieuwe HeuvelrugWijzers staan na hun training te trappelen om kinderen uit groep 5 en 6 mee op reis te nemen zodat ze de geheimen van de Utrechtse Heuvelrug kunnen gaan ontdekken.
Maar liefst 20 nieuwe vrijwilligers meldden zich afgelopen zomer om als HeuvelrugWijzer aan de slag te gaan. Met zo’n groep gaat het educatieve programma HeuvelrugWijs goed beslagen ten ijs in alweer het tweede jaar van het project. Voor ze van start kunnen, volgen de nieuwe HeuvelrugWijzers een tweedaagse training. Daarin raken ze bekend met de verhaallijn van HeuvelrugWijs en wordt er geoefend met de bijbehorende opdrachten en spellen. Bovendien leren de deelnemers wat nodig is om comfortabel voor een groep kinderen te staan, ze te raken met hun verhalen en de kinderen zelf te laten ontdekken wat de Utrechtse Heuvelrug zo bijzonder maakt.
De training is ontwikkeld door NatuurWijs en IVN Natuureducatie en vond plaats bij Bezoekerscentrum de Boswerf in het Zeisterbos, tevens één van de startlocaties waar schoolklassen terecht kunnen voor HeuvelrugWijs. De deelnemers vonden het leerzame en gezellige dagen. Samen deden ze veel nieuwe kennis op en werden ze een hechte groep. Ze hebben de geheimen van de Utrechtse Heuvelrug mee naar huis genomen en zijn enthousiast om kinderen ook deze geheimen te laten ontdekken. De nieuwe HeuvelrugWijzers gaan vanaf volgende maand aan de slag in onder andere het Zeisterbos.
Staat jouw school in de buurt van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en komen jullie graag een keer op bezoek? Ga dan mee op reis met HeuvelrugWijs en meld je aan via heuvelrugwijs.nl
HeuvelrugWijs is tot stand gekomen in samenwerking met Stichting NatuurWijs, Bezoekerscentrum De Boswerf en IVN Natuureducatie.
Waar Nederland vroeger een land was van overstromingen, krijgen we nu steeds meer te maken met droogte – met grote gevolgen voor natuur en economie.
Hoe ziet de droogte van de toekomst eruit? Wat gebeurt er met het water uit Duitsland dat normaal via de Rijn ons land binnen komt? Welke keuzes moeten we maken om in de toekomst nog voldoende water te hebben?
Dat zijn drie vragen die in dit theatercollege aan bod zullen komen, waarbij we kijken naar de gevolgen van droogte en de mogelijke oplossingen op de korte en lange termijn.
De experts
Dr. Niko Wanders is universitair hoofddocent Hydrologie aan de Universiteit Utrecht. Samen met waterbeheerders en beleidmakers onderzoekt Wanders de mogelijkheden voor verbeterde voorspellingen van droogte in Nederland en in het buitenland.
Jeroen Haan is dijkgraaf van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Hij gaat in op de (water)opgaven die als gevolg van de klimaatverandering en het extremere weer op ons afkomen. Ook bespreekt hij hoe water en bodem sturend moeten zijn in ruimtelijke keuzes die we maken voor de toekomst.
Stel een vraag!
Tijdens het theatercollege is er ruime gelegenheid tot het stellen van vragen. Deze kunt u ook van tevoren insturen via info@npuh.nl. De host van deze avond is Magda Jansen, burgemeester van gemeente Woudenberg.
Dit theatercollege is een initiatief van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de tweede in een reeks van vijf. De colleges hebben als doel het delen van kennis en inzichten over dit unieke gebied.
