Succesvolle Bioblitz in Zusterparken van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: bijna 1500 soorten waargenomen

Geschreven door

De jaarlijkse Bioblitz, waarbij zoveel mogelijk dier-, plant- en schimmelsoorten in korte tijd worden geregistreerd, vond dit jaar voor het eerst ook plaats in de Zusterparken van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De Universiteit Utrecht initieerde deze eerste editie, die plaatsvond van 22 mei t/m 22 juni. Via de app ObsIdentify en waarneming.nl konden deelnemers uit Utrecht, Amersfoort en Veenendaal hun waarnemingen vastleggen.

Met maar liefst 1492 soorten, verzameld door 483 enthousiaste waarnemers in 13 Zusterparken, was de Bioblitz een groot succes. Vooral insecten, spinnen en planten werden vaak gespot, waaronder de aardaker, echte koekoeksbloem en donkere klaverzandbij. Opvallend waren ook 125 zeldzame soorten, zoals de muurhagedis, de zeer zeldzame vlinder bananenboorder en de gaffelwaterjuffer.

De resultaten van deze Bioblitz leveren een belangrijke bijdrage aan het in kaart brengen van de biodiversiteit in de Zusterparken, met waarnemingen van meer dan 300 soorten vlinders, vogels en zoogdieren én zelfs twee vissoorten. De waargenomen soorten en resultaten per Zusterpark kun je hier terugvinden.

Recreatieve Poorten: de toekomst van Toeristische Overstappunten en Bezoekersontvangst op de Utrechtse Heuvelrug

Geschreven door

Op 2 oktober 2024 vond een werksessie plaats over Recreatieve Poorten bij Antropia Cultuur- en Congrescentrum naast station Driebergen-Zeist,  georganiseerd door stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug in samenwerking met het Nationale Parken Bureau en Routebureau Utrecht. Deze sessie had als doel om de rol van Recreatieve Poorten, te verkennen en te verbeteren – een voorbeeld hiervan zijn de bekende Toeristische Overstappunten (TOP’s).

De bijeenkomst bracht verschillende stakeholders, waaronder de Provincie, Utrechts Particulier Grondbezit (UPG), IVN en gemeenten, samen om  knelpunten, aandachtsgebieden en kansen rondom huidige systemen en bezoekersstromen te identificeren. De sessie werd ingestoken vanuit recreatie in balans met de natuur.  

Recreatieve Poorten: Wat zijn ze en waarom zijn ze belangrijk?

Recreatieve Poorten zijn plekken die een onthaalfunctie bieden voor bezoekers van nationale parken. Deze poorten zijn belangrijk voor het begeleiden en informeren van recreanten, zodat zij hun bezoek optimaal kunnen starten en beleven. We streven ernaar deze poorten zoveel mogelijk in balans met de natuur te brengen. 

Handreiking Recreatieve Poorten en Entrees

Tijdens de sessie presenteerden Guus Verhorst en Angelique Vermeulen, verbonden aan het Nationale Parken Bureau de Handreiking Recreatieve Poorten en Entrees en hun bevindingen na een uitgebreid voorbereidend bezoek aan de Utrechtse Heuvelrug. Zij hebben de regio verkend vanuit het perspectief van de bezoeker en kwamen diverse uitdagingen tegen rondom bezoekersinformatie, met name online vindbaarheid, bebording en recreatieve faciliteiten.  

Knelpunten en oplossingen

De werksessie was gericht op het identificeren van deze knelpunten en verkennen van mogelijke oplossingen specifiek op de Utrechtse Heuvelrug. Hierbij werd er ook gekeken naar mogelijkheden om mobiliteitshubs en groene stations te ontwikkelen, die niet alleen de bezoekerservaring verbeteren, maar ook bijdragen aan verduurzamen van recreatieve verplaatsingen. 

Op weg naar een toekomstgerichte visie

De inzichten die tijdens deze bijeenkomst zijn opgedaan, zullen worden meegenomen in een visietraject recreatieve poorten. De uitkomsten zijn daarnaast voer voor het gezamenlijke regionale visietraject duurzame recreatieve mobiliteit op de Utrechtse Heuvelrug in de context van het Europese project MONA. Het  doel is om de bezoekerservaring te verbeteren, bezoekersstromen beter te reguleren, en recreatieve mobiliteit te verduurzamen.  

Project MONA: duurzame mobiliteit

De workshop vond plaats in het kader van een groter Europees samenwerkingsverband met partners uit Nederland, België, Duitsland en Frankrijk onder de naam MONA: ‘MOdal shift, routing and nudging solutions in NAture areas for sustainable tourism’. Doel van het Europese Interreg project MONA is het realiseren van duurzame en natuurgerichte mobiliteit en recreatie in natuurgebieden in Noordwest-Europa. Het project is medio 2023 van start gegaan met een looptijd van 4,5 jaar.  

Lees hier meer over MONA

 

De Utrechtse Heuvelrug krijgt een eigen biografie

Geschreven door

Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de provincie Utrecht slaan de handen ineen voor een bijzonder project: het opstellen van een gebiedsbiografie van de Utrechtse Heuvelrug en haar omgeving. Samen met Bureau Overland en diverse betrokken partijen uit de regio wordt de rijke geschiedenis en unieke natuur van deze bijzondere plek in kaart gebracht en het verhaal van de Utrechtse Heuvelrug opnieuw tot leven gewekt.

De Utrechtse Heuvelrug, gelegen tussen Utrecht, Amersfoort, Hilversum en Rhenen, is een gebied vol geschiedenis en natuurpracht. Denk aan glooiende heuvels, eeuwenoude bossen en historische landgoederen. Maar wist je dat er ook een schat aan cultuurhistorisch erfgoed te vinden is, zoals grafheuvels en militaire historie? Dit alles vormt het decor van een project dat de verborgen verhalen van dit gebied wil achterhalen.

Mens en natuur

De gebiedsbiografie gaat verder dan alleen het vastleggen van de geschiedenis. Het vertelt hoe de Utrechtse Heuvelrug en haar flanken zich door de eeuwen heen hebben ontwikkeld dankzij de wisselwerking tussen mens en natuur. Een belangrijk onderdeel van het project is de Landschaps-ecologische systeemanalyse (LESA). Deze analyse onderzoekt hoe verschillende elementen van het gebied, zoals water, bodem, ecologie en mensen, met elkaar samenwerken en elkaar beïnvloeden. Zo krijgen we een compleet beeld van hoe dit gebied in elkaar steekt en wat dit gebied zo bijzonder maakt.

Uitdagingen van nu

Wat deze biografie extra waardevol maakt, is dat het niet alleen gaat om het verleden. In een tijd waarin we te maken hebben met uitdagingen zoals klimaatverandering, woningbouw en veranderingen in de landbouw, helpt de gebiedsbiografie ons om te begrijpen hoe we de unieke kwaliteiten van de Utrechtse Heuvelrug kunnen behouden en versterken. Het biedt inzichten die van onschatbare waarde zijn voor toekomstige generaties.

Samenwerking

Dit project is een samenwerking van vele partijen, van overheden en grondeigenaren tot natuurorganisaties en de agrarische sector. Allemaal worden zij betrokken, zodat het eindresultaat voor iedereen waardevol is.

Kortom, de gebiedsbiografie van de Utrechtse Heuvelrug wordt niet zomaar een document, maar een inspirerend verhaal dat ons helpt om de pracht van dit gebied te behouden en door te geven aan de generaties na ons. Een project waar we trots op kunnen zijn!

Dit project is ontstaan door een samenwerking van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug met de Provincie Utrecht en wordt medegefinancierd door de ministeries van OCW en LVVN.

Studenten meten effecten duurzame landbouw bij agroforestry percelen op de Utrechtse Heuvelrug

Geschreven door

Afgelopen week gingen 80 studenten van de Universiteit Utrecht op onderzoek uit op boerderijen waar eerder dit jaar agroforestry proefpercelen zijn aangelegd. In de cursus ‘Agroecology’ leren deze studenten alles over duurzame vormen van landbouw, en dat gebeurt niet alleen in de collegebanken, maar ook met hun handen in de aarde!

De studenten bezochten twee boerderijen die meedoen aan het agroforestry-project van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de Natuur & Milieufederatie Utrecht. Dit project biedt agrariërs op en rond de Utrechtse Heuvelrug de mogelijkheid om laagdrempelig een agroforestry proefperceel aan te leggen. Een duurzamere landbouw op de flanken met meer biodiversiteit heeft een positieve invloed op de vitaliteit van het Nationaal Park. Op boerderij Het Binnenveld in Rhenen en boerderij De Oude Ruif in Stoutenburg staan inmiddels de eerste noten- en fruitbomen in de grond. De studenten voerden verschillende metingen uit: ze bepaalden de hoogte en diameter van de bomen, brachten de bovengrondse plantendiversiteit in kaart en namen bodemmonsters.

Voor de studenten was dit een kans om deze duurzame vorm van landbouw van dichtbij te ervaren en rechtstreeks van de boeren te horen over de praktische uitdagingen van een agrarisch bedrijf. Voor de boeren was het bezoek een waardevolle eerste stap in het inventariseren van de effecten van de genomen maatregelen. De komende jaren hopen we terug te keren om de metingen te herhalen en de impact van agroforestry op de bodem en biodiversiteit op de Utrechtse Heuvelrug verder te onderzoeken.

Dit onderzoek is gefaciliteerd door de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Hierin werken wetenschappers, studenten, terreinbeheerders en andere stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Op deze manier wordt een bijdrage geleverd aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en (cultuurhistorisch) erfgoed. De bevindingen zijn te raadplegen op de openbare kennisbank van het Nationaal Park.

Inschrijven mogelijk voor ambtelijke deelnemers workshops Symposium Blauwe Agenda

Geschreven door

Werk je bij een gemeente en wil je meer leren over het samenwerkingsverband de Blauwe Agenda op de Utrechtse Heuvelrug? Op 28 november is het mogelijk om alles te horen over de projecten en stand van zaken van het samenwerkingsverband Blauwe Agenda, wat werkt aan een robuust en toekomstbestendig watersysteem, met als doel schoon en voldoende water.

Ook ontmoet je collega’s van andere gemeenten en is ruimte om elkaar te inspireren tijdens de workshops en de netwerkborrel. Andere genodigden zijn inhoudelijk betrokkenen bij de Blauwe Agenda: zij lopen rond om vragen te beantwoorden.

Programma 28 november  

13.30 – 14.00 Inloop 

14.00 – 15.00 Plenair Gedeelte 

15.00 – 16.00 Workshops (Geef je hier op)

16.00 – 16.30 Plenair Gedeelte  

16.30 – 17.30 Netwerkborrel  

Programma toegelicht 

Ben je benieuwd wat de Blauwe Agenda is en wat de Blauwe Agenda voor jou kan betekenen? Welke pilotprojecten lopen er, welke lessen zijn er al geleerd? En welke lessen zijn mee te nemen op de Heuvelrug, kom dan naar het Symposium van de Blauwe Agenda.  

In het plenair gedeelte nemen we je mee langs de wie, wat, waars en waaroms. Waarom is de Blauwe Agenda er, welke projecten lopen er, wie werken eraan? Wat gebeurt er nog meer? 

Ook gaan we dieper in op de verschillende extremen op de Heuvelrug, het was van 2018 tot en met 2022 erg droog, maar in 2024 hebben we ook veel winterneerslag gekend wat zelf tot na de zomer gevolgen heeft op de flanken van de Heuvelrug.  

Na het plenair gedeelte is er ruimte voor het volgen van één van de 3 inhoudelijke workshops over afkoppelen, de winterneerslag en KNMI-scenario’s en over droogte, en afkoppelen op de Heuvelrug. 

Workshop 1: Droogte op de Heuvelrug door Arco van Vugt, projectleider Blauwe Agenda (geef je op)

Ondanks de afgelopen natte winter blijven droogte en structurele verdroging een belangrijk aandachtspunt voor de Heuvelrug en omgeving. De natte winter heeft echter wel duidelijk gemaakt dat de marge waarbinnen we het water kunnen vasthouden soms klein is. Dat vraagt om slimme oplossingen, systeeminzicht, goede afstemming en voorlichting. Hoe zorgen dat we het draagvlak behouden en stappen kunnen blijven zetten? Welke problemen ondervinden gemeenten daarin en hoe kunnen we elkaar helpen?  

Workshop 2: Wateroverlast op de Heuvelrug: KNMI scenario’s door Willem-Jan Dirkx, geohydroloog bij HDSR (geef je op)

Als gevolg van de extreme hoeveelheid neerslag van het afgelopen jaar zijn de grondwaterstanden op de Utrechtse Heuvelrug hoog. Voor de natuur is dat vaak goed nieuws, maar het kan ook leiden tot wateroverlast. Het samenwerkingsverband Blauwe Agenda werkt op de Utrechtse Heuvelrug aan een robuust en toekomstbestendig watersysteem, waarin alle waterfuncties een duurzame plek vinden. Als onderdeel van de kennisontwikkeling heeft de Blauwe Agenda toekomstscenario’s laten berekenen wat de KNMI klimaatscenario’s voor het watersysteem van de Utrechtse Heuvelrug zouden kunnen betekenen. De klimaatscenario’s kennen een nogal grote bandbreedte, maar het stijgen van de grondwaterstanden als gevolg van de toename van de winterneerslag is daarbij altijd als belangrijk aandachtspunt benoemd.

Workshop 3: Afkoppelen op de Heuvelrug door Toon Wurfbain, beleidsadviseur klimaatadaptatie en water bij Gemeente Utrechtse Heuvelrug (geef je op)

Water vasthouden door het af te koppelen wordt door klimaatverandering steeds belangrijker. Gemeentes op de Heuvelrug zijn daar zelf actief mee bezig. Maar gemeentes kunnen dat niet alleen. Particulieren en bedrijven/organisaties moeten daarin meegenomen worden. Hoe zorgen dat we ervoor dat particulieren en bedrijven stappen kunnen blijven zetten? Hoe stimuleren we hen, en halen we zorgen weg?    

Details 

Locatie: Kasteel Groeneveld in Baarn

Aanmelden? Dat kan hier, door je op te geven voor één van de workshops.

Meer weten over de Blauwe Agenda? www.blauweagenda.nl 

Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug in vogelvlucht: dit deden we afgelopen jaar

Geschreven door

Méér onderzoek en onderwijs op de Utrechtse Heuvelrug, voor een sterke kennisbasis voor het nationaal park. Met die ambitie startten we begin 2023 de Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug, waarin stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) samenwerkt met de Universiteit Utrecht (UU), Hogeschool Utrecht (HU) en de Wageningen Universiteit (WUR). En we kijken terug op een meer dan succesvol jaar!

Maar liefst 300 studenten zetten zich het afgelopen jaar in voor onderzoeksprojecten op een groot aantal thema’s binnen de kennisagenda van Stichting NPUH. Én het nationaal park droeg op haar beurt bij aan de kennis van de studenten. Hieronder een greep uit de activiteiten van afgelopen jaar.

Waterbeheer en duurzame mobiliteit

Duurzaam waterbeheer stond vaak centraal. Zo bracht een consultancy team van studenten advies uit aan de Blauwe Agenda over het afkoppelen van regenwater en werd in een andere cursus de waterkwaliteit op landgoederen gemeten. Maar ook duurzame mobiliteit is uitgebreid onderzocht. In het gemeentehuis van Rhenen presenteerden studenten de resultaten van hun onderzoek naar de mogelijkheid van groen vervoer naar recreatiegebied Kwintelooijen. En een consultancy team verkende de mogelijkheden tot het creëren van een groene connectie tussen treinstations en het Nationaal Park.

Biodiversiteitsmonitoring door UU studenten op de Utrechtse Heuvelrug. Foto: Michelle Mulken.

Vitale bossen

In een bosrijk gebied als de Utrechtse Heuvelrug ligt onderzoek naar de vitaliteit van het bos natuurlijk ook voor de hand. Zo werd een beleidsrapport opgeleverd over graasdruk en werd de biodiversiteit van het bos bij Bornia gedurende een maand gemonitord door een grote groep studenten. Een masterscriptie over het effect van graasdruk op bosverjonging is in de maak.

Ook de bedrijven op de Heuvelrug zijn onderdeel van het onderzoek en onderwijs: in onderzoeksproject GeLUK worden mkb-bedrijven en onderwijs dichterbij elkaar gebracht om de duurzaamheidstransitie te versnellen. NPUH is hierbij aangesloten als leeromgeving.

Maar er werd niet alleen door studenten onderzoek verricht. Een prachtige kans tot uitgebreid onderzoek naar klimaatslim bosbeheer ontstond na het binnenhalen van een subsidie van het European Forest Institute. In een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht en Staatsbosbeheer worden momenteel door onderzoekers van de UU klimaat- en bodemgegevens vergeleken met de conditie van het bos op de Utrechtse Heuvelrug.

Samenwerking met stakeholders

Als laatste mag de bijdrage van de stakeholders uit het Nationaal Park niet onbenoemd blijven. In de workshop ‘Kennisbasis Systeemherstel Utrechtse Heuvelrug + Flanken’ kwamen stakeholders vanuit het Nationaal Park bij elkaar om in kaart te brengen: als je de vitaliteit van de Utrechtse Heuvelrug wil monitoren, wát moet er dan gemeten worden? Samen brachten ze het systeem Heuvelrug in kaart op een aantal centrale thema’s zoals de vitaliteit van het watersysteem en duurzame recreatie & mobiliteit.

Stakeholders uit het NPUH en wetenschappers werken samen in een workshop. Foto: Robin Aanstoot

Er is enorm veel kennis verzameld én opgedaan in dit eerste jaar van de Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Bovenal benadrukt het de potentie van een samenwerking tussen onderwijsinstituten en stakeholders binnen het NPUH. Samen werken we aan een kennisbasis voor het Nationaal Park. We kijken uit naar het komende jaar!

Symposium Blauwe Agenda

Geschreven door

Werk je bij een gemeente en wil je meer leren over het samenwerkingsverband de Blauwe Agenda op de Utrechtse Heuvelrug? Op 28 november (14.00 – 17.00) is het mogelijk om alles te horen over de projecten en stand van zaken van de Blauwe Agenda.

Verder ben je, ook als je niet bij een gemeente werkt, welkom om meer te leren over:

· alles wilt weten over de projecten van de Blauwe Agenda
· meer wilt leren over droogte op de Utrechtse Heuvelrug
· kennis wilt vergaren over het onderzoek naar winterneerslag op de Utrechtse Heuvelrug
· benieuwd bent naar de stand van zaken op het vlak van afkoppelen op de Utrechtse Heuvelrug

De locatie is Kasteel Groeneveld in Baarn.

Aanmelden? Stuur een e-mail naar jasmijnfermie@npuh.nl onder vermelding van uw naam en organisatie.

Meer weten over de Blauwe Agenda? www.blauweagenda.nl

Parkmakersparade 2024: Samen Op Zoek Naar Groene Verbindingen

Geschreven door

Op vrijdag 6 september vond de Parkmakersparade 2024 plaats, waarbij 43 Parkmakers samen met diverse netwerkpartners door de stad Utrecht trokken. Deze enthousiaste deelnemers maken deel uit van de Zusterparken van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH). Het thema van dit jaar, “Hoe groeit jouw park?”, stond centraal tijdens de dag vol activiteiten.

Parkmakers zijn lokale bewoners die actief bijdragen aan de ontwikkeling en verbetering van Zusterparken. Deze Zusterparken zijn verbonden met het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en vormen zo een netwerk voor het versterken van biodiversiteit en groene verbindingen in en rondom de stad naar het Nationaal Park.

De wereld van de egel

De ochtend begon met een bijzondere expeditie door de stad, waarbij de deelnemers zich verplaatsten in de wereld van een egel. Dit bood een verrassend nieuw perspectief op het stadsleven. Een stad die toegankelijk is voor egels, biedt namelijk ook voordelen voor talloze andere diersoorten. Tijdens de expeditie werd actief gezocht naar praktische oplossingen om een “egelsnelweg” door de stad te creëren, zodat deze kleine bewoners zich veiliger en gemakkelijker kunnen verplaatsen.

Ontwikkelen van stadsnatuur

In de middag werden de Zusterparken Oosterspoorbaan, Van Lieflandpark en de Universiteit Utrecht bezocht. Hier kwamen Parkmakers en lokale bewoners samen om te leren over de groei van biodiversiteit. Er werden inspirerende ideeën uitgewisseld over hoe de stadsnatuur verder kan worden ontwikkeld en hoe groene verbindingen kunnen worden versterkt tussen de stad en het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.

De Parkmakersparade 2024 was een dag vol inspiratie en samenwerking, waar iedereen zich inzet voor een groener, biodiverser Utrecht.

NPUH en Utrecht Time Machine brengen verborgen verhalen tot leven

Geschreven door

De Utrechtse Heuvelrug herbergt veel cultuurhistorisch erfgoed, waarvan de verhalen rondom historische landgoederen een belangrijk onderdeel zijn. Om deze vaak verborgen verhalen te onthullen en de waardering voor dit erfgoed te vergroten, is het NPUH een pilot gestart om deze verhalen breder bekend en beleefbaar te maken. Deze pilot richt zich op het delen van verhalen van drie landgoederen via de website en app van de Utrecht Time Machine. Dit project is een samenwerking tussen Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, het Freudenthal Instituut (Universiteit Utrecht) en het Utrechts Archief. 

De pilot begint met het opnemen van de verhalen van drie landgoederen; Vollenhoven (gemeente De Bilt), Zuylestein (gemeente Utrechtse Heuvelrug) en het Zeisterbos (gemeente Zeist) in de Utrecht Time Machine. Deze verhalen worden verrijkt met historisch en nieuw beeld- en geluidsmateriaal, zoals archiefbeelden, recente opnames en geluidsfragmenten. Hierdoor wordt het erfgoed van de Heuvelrug vanuit je eigen huis beleefbaar. Daarnaast kun je ook tijdens een wandeling op locatie meer ontdekken over de verborgen verhalen achter de gebouwen en het landschap.

Interactieve verhalen

Samen met de landgoedeigenaren, de Universiteit Utrecht en het Utrechts Archief worden de verhalen zorgvuldig samengesteld en tot leven gebracht, en wordt er in overleg een wandeling aan gekoppeld. Deze pilot biedt een inkijk in het verleden en geeft landgoedeigenaren de kans hun erfgoed zichtbaar te maken. De interactieve verhalen van de Utrechtse Heuvelrug zullen begin 2025 beschikbaar zijn op de website en in de app. 

De Utrecht Time Machine brengt met innovatieve technieken oude tijden tot leven en plaatst ze midden in onze wereld. Dit project biedt de Utrecht Time Machine de mogelijkheid om de focus uit te breiden naar een nieuw gebied, het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, met een rijke (cultuur)historische achtergrond, na jaren van focus op de stad Utrecht.  

Het belang van landgoederen

De vele landgoederen en buitenplaatsen, aangelegd door welvarende families vanaf de 17e eeuw, hebben een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van de Utrechtse Heuvelrug. Ze hebben bijgedragen aan het behoud en de ontwikkeling van natuur, en het culturele erfgoed van de Heuvelrug. Door hun invloed op de ruimtelijke indeling en natuurbehoud zijn deze locaties belangrijk voor zowel de biodiversiteit als de geschiedenis van de regio. Het benadrukken van het belang van deze landgoederen en het informeren van inwoners en bezoekers hierover helpt ons het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug beter te beschermen en zijn unieke karakter te behouden voor toekomstige generaties. 

Samenwerking

Dit project is ontstaan vanuit de samenwerking binnen de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Binnen deze hub werken wetenschappers, studenten en stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, om zo bij te dragen aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en erfgoed. 

De Heuvelrugtuin van Ruth

Geschreven door

Een grote tuin nabij het bos, vol inheemse planten. Waar je vlinders ziet fladderen en bijen hoort zoemen. Ruth is graag aan het scharrelen in haar Heuvelrugtuin. Ze maakt van haar tuin elk jaar weer een zorgeloos paradijs voor mens en dier.

“Gewoon het idee dat mijn tuin onderdeel is van een groter geheel. Je hoort de spechten en de uilen. In de lente zie je de buizerd in de lucht cirkelen. Hoe logisch is het eigenlijk, dat je onderdeel bent van het bos dat hier verderop begint?” Ruth wilde een tuin aanleggen die aansluit op de bosrijke omgeving van haar nieuwe woonplaats. Met planten die niet alleen goed zijn voor insecten en andere dieren, maar het ook goed doen op de zandgrond. Bijna vier jaar geleden verhuisde ze met haar man en twee dochters naar Driebergen nabij Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Het roer ging om: ze zei gedag tegen haar succesvolle baan bij Gemeente Amsterdam om dichter bij de natuur te zijn. Dat begon in de tuin.

Goede basis

In haar zoektocht stuitte Ruth al snel op de Heuvelrugtuinen en de bijbehorende lijst aan inheemse planten. “Van inheemse planten denken we misschien al snel dat ze saai zijn of dat het alleen maar voorjaarsbloeiers zijn. Maar dat is helemaal niet zo. Ik had in mijn tuin al een berk staan”, zegt Ruth, “en kardinaalsmuts, hulst en sporkehout. Ik dacht: ik ben er eigenlijk al bijna! De basis was goed, want vorige bewoners haalden veel van hun planten bij een biologische kwekerij in Doorn.” Na een aantal droge zomers bedacht Ruth dat ze een tuin wilde die weinig zorg nodig heeft. “Ik wilde duurzaam omgaan met water. We hebben zelf het tuinhuisje gebouwd en daar heb ik, als een heuse loodgieter, de afkoppeling gedaan. Het water stroomt nu ondergronds naar mijn moestuin.” Beschut achter het tuinhuisje – omschreven als haar rommelhoek – staan twee tonnen met regenwater die Ruth in haar tuin laat leeglopen als het een tijd lang droog blijft. Op deze manier hoeft ze haar planten niet zelf water te geven en bespaart ze drinkwater.

Tuin vol belofte

“Ik ben geen heel nette tuinier”, geeft Ruth grif toe, “ik vind het gewoon heel erg leuk. Het is heerlijk om in de tuin te zijn. Vooral in de lente, als alles zo fris is, zo vol belofte. Dat je denkt: dát gaat leuk worden! Ieder jaar is je tuin ook weer anders. Sommige planten zijn kapotgevroren en dat gat vul je dan aan met andere planten. Of je krijgt een aanwaaier. In de voortuin heb ik een toorts (Verbascum), zo’n gigantisch rozet geeft dat!” Tuinieren betekent voor Ruth vooral wieden en de bodem verrijken. “Ik probeer zo min mogelijk meststoffen en vooral organische materiaal aan de bodem toe te voegen, zodat hij niet uitdroogt. Ik laat blad liggen en maak zelf compost en bladaarde. Daarvoor doe je gewoon afgevallen bladeren in een afgesloten zak, waar je een paar gaten in prikt. Twee jaar aan de kant zetten en je hebt uiteindelijk prachtige aarde om te gebruiken.” Met zo’n grote tuin heeft Ruth best wat materiaal nodig. De hakselaar, die eerder dienstdeed in haar moeders tuin in Frankrijk, is haar beste vriend. “Al het snoeihout stop ik daarin.” Ruths aanpak brengt meer leven in de tuin. Bijvoorbeeld de keuze voor houtsnippers. “Veel mensen zijn huiverig voor minder bestrating, maar je kunt natuurlijk ook voor houtsnippers gaan. Tegenwoordig heb je biologisch afbreekbaar worteldoek, waar het water gewoon doorheen loopt. Het is onderhoudsvrij, maar wel goed voor de bodem. Spinnetjes en andere bodemdieren kruipen er graag doorheen.”

Ruth vertelt enthousiast verder over de gasten die ze in haar tuin ontvangt. “Er loopt een soort eekhoornroute door de tuin. Af en toe zie je ze van een tak naar de berk springen en over het schuurtje lopen. Heel leuk om te zien. Ik vind de paddentrek ook heel grappig. Als het regent worden ze actief. We hebben dan best een glad terras. Op een gegeven moment gleed er eentje uit, sprong op en gleed nog een flink stuk door!” Volgens Ruth zijn er meer mensen met een Heuvelrugtuin dan ze zelf doorhebben. Ze benadrukt: “Het is echt makkelijker dan je denkt! Als je al iets bewuster bent en weet dat de natuur onze zorg nodig heeft, dan is het eigenlijk zo gepiept!”

Kijk mee in de tuinen van Ruth

Ruth is een enthousiaste tuinvrouw, vol passie om tuinen klimaatbestendig en mooi in te richten. Sinds kort volgt ze een opleiding tot tuinontwerper. Wil je meer zien van haar tuin of haar projecten? Volg De Tuinen Van Ruth op Instagram: @de_tuinen_van_ruth

Ook een Heuvelrugtuin?

Een Heuvelrugtuin bestaat voor minstens zestig procent uit planten die in de omgeving passen en biedt beschutting voor vogels en insecten. Tuinieren gebeurt er gifvrij. Zo draagt een Heuvelrugtuin bij aan de versterking van de biodiversiteit. Woon je in de omgeving van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug? Op jouwheuvelrugtuin.nl vind je heel veel leuke tips voor het aanleggen van jouw Heuvelrugtuin, waardoor je tuin onderdeel van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug wordt. Heuvelrugtuinen is een initiatief van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, Natuur en Milieufederatie Utrecht en IVN Natuureducatie. Na het succes van de Heuvelrugtuinen groeit het aantal groene, inheemse tuinen ook rondom de nationale parken Duinen van Texel, Zuid-Kennemerland en Hollandse Duinen.

Nationale parken

Wist je dat Nederland 21 nationale parken heeft? Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is daar één van. De nationale parken zijn de meest karakteristieke natuurgebieden van Nederland, die samen de grote diversiteit aan natuur in ons land laten zien. In de nationale parken leven bijzondere planten en dieren. Net zoals in de tuin van Ruth!

Tekst en foto’s door Monika Grooteman.

Dit artikel verscheen eerder in het magazine Buitenleven, editie juli/augustus 2024.