Ontdek het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: tijdelijk Ontdekcentrum NPUH in Kwintelooijen gereed

Geschreven door

Vanaf vorige week is het tijdelijke Ontdekcentrum Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug in Kwintelooijen volledig ingericht en open voor bezoekers. Hier wordt het unieke verhaal van de Utrechtse Heuvelrug gedeeld en de waarde van het bijzondere natuurgebied Kwintelooijen onder de aandacht gebracht. Ondertussen wordt gewerkt aan de ontwikkeling van de twee permanente Ontdekcentra; deze in Natuurgebied Kwintelooijen (Rhenen) en nog één in Kasteel Groeneveld (Baarn). In 2025 gaan we samen met betrokken partijen verder met de uitwerking van de plannen en de realisatie van beide locaties. 

Op beide locaties wordt niet alleen de nadruk gelegd op het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH), maar ook op de waarde en het unieke karakter van Kwintelooijen en Kasteel Groeneveld zelf. De Ontdekcentra worden geen bezoekerscentra of VVV-punten, maar plekken waar bezoekers worden meegenomen in de ontstaansgeschiedenis, de biodiversiteit en het belang van het NPUH. Ook ontdekken bezoekers hoe zij zelf onderdeel zijn van het Nationaal Park.  Voor zowel volwassenen als jongeren en kinderen zijn er (interactieve) tentoonstellingen, educatieve programma’s en inspirerende informatie.

De feestelijke preview van het tijdelijke Ontdekcentrum in Kwintelooijen vond al plaats op 28 oktober. Tijdens deze speciale gelegenheid spraken directeur Gijs de Kruif en kinderburgemeester Sarah Vernooij van Veenendaal inspirerende woorden, waarna het startsein voor het Ontdekcentrum officieel werd gegeven. De inrichting bestaat uit speelse vogelhuisjes die ieder een eigen thema over het voetlicht brengen. Van prehistorische vondsten tot het verhaal over de Zandgroeve Kwintelooijen. Met de toevoeging van de laatste twee vogelhuisjes is het tijdelijke Ontdekcentrum nu klaar, en kan er in 2025 toegewerkt worden naar een definitief Ontdekcentrum.

Heb jij ideeën voor het permanente Ontdekcentrum in Kwintelooijen? Deel je suggesties via de QR-code tijdens je bezoek!

Het Ontdekcentrum Kwintelooijen is een initiatief van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, Stichting Voorlichting en Educatie Kwintelooijen en House of Bird Kwintelooijen.

Wageningse studenten presenteren onderzoeksresultaten visie op duurzame recreatieve mobiliteit NPUH 

Geschreven door

Maandag 16 december presenteerden MSc-studenten van Wageningen University & Research (WUR) de resultaten van hun verkennend onderzoek rondom de visie op duurzame recreatieve mobiliteit op de Utrechtse Heuvelrug en haar flanken, in het kader van het Europese project MONA.  

Het onderzoek richtte zich op de Heuvelrug en haar flanken, waarbij gemeente Utrechtse Heuvelrug diende als specifieke casus voor het onderzoek. Gezien hun lopende ontwikkeling van een nieuw mobiliteitsplan bood deze gemeente een relevant uitgangspunt voor het onderzoek. 

De bijeenkomst markeerde een belangrijke stap in het gezamenlijke duurzame mobiliteitsvisietraject voor de regio, waarbij academisch onderzoek en praktijkgerichte initiatieven elkaar versterken. 

Presentatie voorlopige onderzoeksresultaten

De middag begon met een warm welkom door de wethouder van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, Karin Oyevaar (duurzaamheid), Machiel Lamers (universitair hoofddocent WUR) en Jeroen Heemsbergen (programmamanager NPUH).  

Hierna presenteerden de studenten de voorlopige bevindingen van hun onderzoek dat bestond uit twee casussen: 

  1. Sleutelelementen van een regionale visie op duurzame recreatieve mobiliteit.  
  2. Het proces naar een gezamenlijke visie-ontwikkeling 
Welkomstwoord door Karin Oyevaar, wethouder Duurzaamheid van de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Aanbevelingen bij het ontwikkelen van plannen hadden onder meer betrekking op: 

  • het belang van een compleet, multi-modaal netwerk waarbij o.a. trein, deelfiets en bus goed op elkaar aansluiten; 
  • het betrekken van bewoners om hun input te krijgen over de ontwikkelingen op het gebied van duurzame mobiliteit; 
  • het belang van voorlichtingscampagnes voor bezoekers over duurzaam vervoer. 

Het onafhankelijke wetenschappelijk advies van de studentengroep was gebaseerd op de verkenning van internationale wetenschappelijke literatuur (met een focus op NW Europa), de analyse van beleidsdocumentatie en een workshop met belangrijke stakeholders uit het focusgebied. 

Stakeholder workshop

Na de presentaties volgde een dialoog tussen de studenten en stakeholders. Er werd uitgebreid ingegaan op de onderzoeksresultaten en de mogelijkheden en uitdagingen rondom duurzame recreatieve mobiliteit in de regio. De input van de aanwezigen wordt meegenomen in de eindrapportages van dit onderzoek. Deze rapportages zijn voeding voor het gezamenlijke visietraject duurzame recreatieve mobiliteit op de Utrechtse Heuvelrug en haar flanken waar we binnen MONA aan werken.  

Project MONA: duurzame recreatieve mobiliteit

Deze studentenopdracht vindt plaats in het kader van een groter Europees samenwerkingsverband met partners uit Nederland, België, Duitsland en Frankrijk onder de naam MONA. Wageningen University & Research (WUR) is verbonden aan dit project. Doel van het Europese Interreg project MONA is het realiseren van duurzame en natuurgerichte mobiliteit en recreatie in natuurgebieden in Noordwest-Europa. Het project is medio 2023 van start gegaan met een looptijd van 4,5 jaar.  Bij Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug ligt de focus op duurzame recreatieve mobiliteit. 

Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug

Bovenstaand onderzoek in het Nationaal Park werd gefaciliteerd door de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Binnen deze hub werken wetenschappers, studenten en stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, om zo bij te dragen aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en erfgoed.  

Agroforestry groeit rondom Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: vierde proefperceel aangelegd in Wijk bij Duurstede

Geschreven door

Herman en Daphne Roest van boerderij Buitenlust aan de Broekweg in Wijk bij Duurstede geven met de overname van de boerderij een eigen draai aan het bedrijf. Ze plantten vandaag koeienparasols met onder andere lindes, esdoorns en elzen. Deze bomen bieden op warme zomerdagen fijne schaduwplekken voor de koeien. Ook legden ze voederhagen met hazelaars en wilgenbomen aan, waar koeien lekker uit kunnen eten. Dit is een vorm van agroforestry: een duurzaam landbouwsysteem waarin houtige gewassen, zoals notenbomen en bessenstruiken, gecombineerd worden met akkerbouw of veeteelt. De aanleg hiervan is onderdeel van een agroforestry proefpercelenproject van de Natuur en Milieufederatie Utrecht en Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, met financiële steun van de gemeente Wijk bij Duurstede.

Innovatieve agrariërs

Herman en Daphne Roest beheren sinds 2023 het ouderlijk bedrijf van Herman: een kleinschalige boerderij waar de gezondheid van hun 25 koeien (liefkozend “onze hardwerkende dames”) bovenaan staat. “Het perceel dat we vandaag aangelegd hebben, is vooral gericht op de gezondheid en welzijn van onze koeien. We willen dat zij kunnen eten wat ze nodig hebben, blij zijn en dat hun gezondheid op peil blijft. Onze koeien kunnen zelf uit de voederhaag eten wat ze nodig hebben. Agroforestry draagt zo bij aan de gezondheid en het welzijn van onze dames. Zo kunnen we een toekomstbestendig bedrijf neerzetten.”

Wethouder Jeroen Brouwer van de gemeente Wijk bij Duurstede is blij met deze nieuwe aanwinst in de gemeente: “Geweldig dat deze agrariërs nu hun droom waarmaken en een proefperceel voor agroforestry aanleggen. Deze vorm van landbouw biedt voordelen. Het vergroot de biodiversiteit, levert een positieve bijdrage aan de waterhuishouding en het bodemleven en de bomen geven beschutting aan het vee. Mooi dat lokale agrariërs op deze manier innoveren en een bijdrage leveren aan de duurzame toekomst van de landbouw.”

Utrechtse Heuvelrug

Het perceel op boerderij Buitenlust is het vierde proefperceel dat binnen dit project aangelegd is. Maurits en Yvonne Herder (boerderij De Oude Ruif in Stoutenburg) en Roel van Dijk (boerderij Het Binnenveld in Rhenen) plantten in het voorjaar al noten- en fruitbomen op hun agroforestry proefperceel. Agroforestry wordt zo steeds normaler rondom het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. “Ontwikkelingen in steden en het buitengebied zoals in Wijk bij Duurstede, gelegen aan de flank van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, hebben directe invloed op de Utrechtse Heuvelrug,” stelt Gijs de Kruif, directeur-bestuurder van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. “De natuur trekt zich niets aan van menselijke grenzen, en processen in het landschap spelen zich vaak af over grotere gebieden. Daarom is het belangrijk dat ruimtelijke keuzes worden gemaakt met water en bodem als uitgangspunt. Het nieuwe agroforestry-proefperceel draagt hieraan bij door de biodiversiteit in het buitengebied te versterken en het landbouwsysteem weerbaarder te maken.”

Meer weten over agroforestry mogelijkheden in Utrecht? Bezoek de website van de Natuur en Milieufederatie Utrecht!

Over dit project

Het agroforestry proefpercelen project is een project van de Natuur en Milieufederatie Utrecht, Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, Natuur en Milieufederatie Noord-Holland, Louis Bolk Instituut en Fruitz for Life, ondersteund door het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de SABE-regeling van de RVO. De gemeente Wijk bij Duurstede heeft financieel bijgedragen aan de aanleg van dit proefperceel op boerderij Buitenlust.

Lees hier meer over het project.

Symposium Blauwe Agenda 2024: sfeerimpressie

Geschreven door

Lange periodes van hitte en droogte gevolgd door heftige regenbuien zorgen voor problemen in onze woonomgeving, de natuur, landbouw en de drinkwatervoorraad. Om deze gebiedsbrede uitdagingen aan te gaan, werken verschillende partijen samen onder de naam ‘Blauwe Agenda’. Op donderdag 28 november vond het eerste symposium van de Blauwe Agenda plaats in Kasteel Groeneveld, Baarn.

Plenaire sessie

Arco van Vugt, projectleider Blauwe Agenda bij de Provincie Utrecht, lichtte verschillende uitgevoerde projecten toe. 

Dagvoorzitter Simon Troost ging vervolgens in gesprek met het publiek en beantwoordde vragen. Aansluitend begon het workshopprogramma, waarin deelnemers dieper in konden gaan op specifieke inhoudelijke thema’s. 

Workshop1 : Droogte

In deze workshop werd een urgent thema besproken: droogte en de impact ervan op natuur en waterbeheer. Hoewel er al jaren wordt gewerkt aan oplossingen, stuiten maatregelen vaak op ruimtelijke beperkingen. Hoe krijgen we water, en vooral kwelwater, op de juiste plek? Vernatting verbetert de kwantiteit, maar niet altijd de kwaliteit die natuurgebieden nodig hebben. 

Mogelijkheden zoals het ontvlechten van functies, het versterken van het watersysteem en het vasthouden van water in brongebieden werden in deze workshop besproken. Ook de bodem als spons en bodemvitaliteit, belangrijke pijlers in de provincie Utrecht, kwamen aan bod. Met extra financiering voor Natura 2000-gebieden liggen er kansen om natuur en waterbeheer veerkrachtiger te maken tegen toenemende droogte. 

Er werd uitvoerig gediscussieerd over de dilemma’s, knelpunten en mogelijke oplossingen.

Workshop 2: (Grond)wateroverlast op de Utrechtse Heuvelrug

Geohydroloog Willem-Jan Dirkx, werkzaam bijHoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR), leidde de tweede workhop over (grond)wateroverlast op de Utrechtse Heuvelrug.

Klimaatverandering zorgt voor extremere weersomstandigheden, met nattere winters en drogere zomers. Het huidige watersysteem, gericht op afvoer, moet worden aangepast naar vasthouden om droogte en overlast beter te beheersen.

Hoe gaan we hier en nu om met de onzekerheden van de verandering? Hoe gaan we om met de verschillen tussen locaties op de Heuvelrug? Wie pakt welke taak op? 

Al deze zaken vragen om samenwerking tussen overheden, agrariërs en burgers. Inspirerende voorbeelden, zoals herstelde beken en stuwen in Limburg, tonen dat lokaal waterbeheer effectief kan zijn. Communicatie, kennisdeling en het betrekken van bewoners blijven essentieel om de UH waterrobuust te maken.

Workshop 3: Afkoppelen

Tijdens de workshop over afkoppelen, geleid door Toon Wurfbain (gemeente Utrechtse Heuvelrug), werd besproken hoe de gemeente regenwater niet langer via het riool wil afvoeren om droogte en wateroverlast te beperken. Voorbeelden van maatregelen zijn infiltratieputten, wadi’s en afgekoppelde riolering.

De gemeente richt zich op bedrijven en particulieren, met projecten zoals LIFE IP (waarbij kansrijke locaties zijn benaderd: grote gebouwen die de gemeente wil afkoppelen) en initiatieven zoals wijkaanpakken en Heuvelrugtuinen.

Uitdagingen zijn een gebrek aan urgentie en praktische bezwaren, terwijl successen behaald worden met toegankelijke acties zoals tegelwippen en subsidies. Door bedrijven en gemeenschappen te betrekken, kan het belang van afkoppelen breder worden uitgedragen en uitgevoerd.

Netwerkborrel

Het symposium werd afgesloten met een borrel. Een geslaagde eerste bijeenkomst, met inspirerende discussies en waardevolle inzichten. De gedeelde kennis en praktijkvoorbeelden bieden voldoende stof om verder over na te denken en toe te werken naar een gezamenlijke aanpak voor de uitdagingen rondom waterbeheer en klimaatadaptatie.

Heb je mensen in je netwerk die dit interessant vinden? Deel deze sfeerimpressie via mail of socials!

Nieuw pilotprogramma met U-Talent verbindt middelbare scholieren met het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Geschreven door

Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) en U-Talent zijn een pilotprogramma gestart voor middelbare scholieren op en rond de Utrechtse Heuvelrug. Het programma bestaat uit een startexcursie en een onderzoeksproject. Het doel van het programma is om scholieren bewust te maken van het belang en de uitdagingen van de Utrechtse Heuvelrug, door hen te betrekken bij de onderzoeksagenda van het Nationaal Park. Ook zal het programma de betrokkenheid bij hun leefomgeving vergroten en biedt het scholen de kans om het middelbaar onderwijs te verrijken in samenwerking met onderzoeksinstellingen. Afgelopen woensdag ging de pilot officieel van start met een groep 4 havoleerlingen van de Amersfoortse Berg. De geplande excursie naar het NPUH moest helaas vanwege het weer omgezet worden naar een inspirerende gastles over het NPUH en de verbinding met de stad Amersfoort.

Twintig leerlingen van de Amersfoortse Berg kozen bewust voor deelname aan dit programma binnen hun vak Aardrijkskunde, in plaats van de standaardprojecten die ze normaal voor het vak uitvoeren. Tijdens de gastles leerden ze via een interactieve quiz over het ontstaan van de Utrechtse Heuvelrug, wat een Nationaal Park precies is en welke projecten en onderzoeken er lopen in het NPUH. Daarnaast brachten de leerlingen hun eigen kennis, associaties en belevingen over het NPUH in. Ook brainstormden ze enthousiast over hun eigen onderzoeksvraag, gekoppeld aan de onderzoeksagenda van het Nationaal Park. De komende weken werken de leerlingen aan hun onderzoek, waarna ze de resultaten presenteren aan het NPUH.

Dit schooljaar nemen ook leerlingen van het Openbaar Lyceum Zeist deel aan de pilot. Zij  gaan nog op excursie in het Nationaal Park. Aan het einde van dit pilotjaar wordt het programma met de twee deelnemende scholen, U-Talent en Stichting NPUH geëvalueerd. De intentie is om het programma daarna uit te breiden en structureel aan meer scholen aan te bieden. Daarnaast wordt ernaar gestreefd om leerlingen na de onderzoeksfase van het project, dat op de eigen scholen plaatsvindt, samen te laten komen voor een eindsymposium. Daar kunnen de scholieren hun bevindingen presenteren aan overheden, grondeigenaren en andere regionale stakeholders en is de kans om met elkaar in gesprek te gaan over de Utrechtse Heuvelrug.

Dit programma is geïnitieerd door de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Hierin werken wetenschappers, studenten, terreinbeheerders en andere stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Op deze manier wordt een bijdrage geleverd aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en (cultuurhistorisch) erfgoed. De bevindingen zijn te raadplegen op de openbare kennisbank van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.

Ontdek het geheime leven van dieren: fototentoonstelling van dieren in Utrechtse Heuvelrugtuinen reist langs tuincentra

Geschreven door

Wist je dat allerlei dieren zich verborgen houden in jouw tuin? Inwoners op en rondom de Utrechtse Heuvelrug leven bijvoorbeeld samen met veelvoorkomende dieren als de eekhoorn en de merel. Maar ook kunnen ze af en toe een vos of steenmarter in hun tuin spotten. Vorig jaar plaatsten Heuvelrugtuiniers voor een actie van de projecten Heuvelrugtuinen en Wild in je Achtertuin wildcamera’s in hun achtertuin. Het resultaat: een tijdelijke fototentoonstelling die laat zien wat er allemaal leeft in je achtertuin. De tentoonstelling reist komende tijd langs verschillende tuincentra op en rondom de Utrechtse Heuvelrug. 

Wildcamera’s

200 inwoners op en rond de Utrechtse Heuvelrug kregen in 2023 een wildcamera in hun tuin. Vier weken lang legden die overdag én ’s nachts elke beweging vast. Zo konden deelnemers ontdekken welke dieren hun tuin gebruiken om te schuilen, eten of slapen. De wildcamera’s fotografeerden uiteindelijk 43 verschillende diersoorten, waarvan 15 soorten zoogdieren en 27 vogelsoorten. Veel geziene gasten waren de egel, muis, eekhoorn, vos en das. Van de vogels vlogen de merel, vink en houtduif het meest voorbij. Een deelnemer vertelt: “We zagen vooral konijnen en vogels, wat ons heeft geïnspireerd om meer planten, struiken en bomen in onze tuin te plaatsen. We willen echt iets doen voor de biodiversiteit en om dieren een fijne plek te geven.” De gemaakte beelden zijn niet alleen leuk voor de deelnemers, maar ook fijn voor de wetenschap. Wageningen Universiteit en de Zoogdiervereniging gebruiken de beelden om inzicht te krijgen in het leefgebied van dieren.

Fototentoonstelling

De fototentoonstelling toont zeven van de mooiste foto’s van deze dieren in de Heuvelrugtuinen. Bezoekers kunnen hem de komende tijd in verschillende tuincentra in de provincie bekijken:

  • 25 november t/m 9 december 2024 – Abbing Tuincentrum (Odijkerweg 132, Zeist)
  • Maart/april – Tuinadvies centrum ’t Vaarderhoogt (Dorresteinweg 72B, Soest)
  • Maart/april – Tuincentrum De Driesprong (Wekeromseweg 30, SE Ede)

In de tuincentra kun je ook meteen terecht voor tips om jouw tuin diervriendelijk(er) in te richten. Wie weet spot jij dan binnenkort ook een vos of das in je tuin!

Dankbaar voor samenwerking

Alies van den Berg, projectleider Heuvelrugtuinen: “Het is fantastisch dat Heuvelrugtuiniers de kans hebben gekregen een wildcamera in hun tuin te plaatsen en zo enthousiast bezig zijn om hun tuin zo in te richten dat het zowel voor hen en voor de dieren een fijne, leefbare plek is.”

Karin Egberink, communicatieadviseur bij Communicatiebureau De Lynx, verantwoordelijk voor Wild in je Achtertuin: “De wildcamera’s openen letterlijk onze ogen voor de verborgen natuur in onze achtertuin. De fototentoonstelling is een mooie en leuke manier om mensen te inspireren om hun tuin om te toveren tot een gastvrije plek voor dieren! Dankzij de samenwerking met Heuvelrugtuinen konden mensen met een Heuvelrugtuin ontdekken wat hun vergroeningsacties betekenen voor de leefomgeving van dieren. Tegelijk bood het mensen die aan de slag willen met hun tuin een unieke kans om te zien wat er nu al leeft en wat ze specifiek kunnen doen om bepaalde dieren aan te trekken.”

Over Heuvelrugtuinen

Heuvelrugtuinen is een initiatief van Nationaal Park Utrecht Heuvelrug, Natuur en Milieufederatie Utrecht en IVN Natuureducatie en wordt mede mogelijk gemaakt door de steun van diverse partners en sponsoren. Elke Heuvelrugtuin is goed voor de natuur en draagt bij aan voldoende drink- en grondwater. Doordat Heuvelrugtuinen zo natuurvriendelijk zijn, zijn ze beter bestand tegen hitte, droogte en wateroverlast. Zo maak je van jouw tuin een stukje Nationaal Park. Op dit moment zijn er 375 Heuvelrugtuinen, door de hele provincie. Jouw tuin ook omtoveren tot Heuvelrugtuin? Kijk dan op jouwheuvelrugtuin.nl

 

Grondwateroverlast door regen op de Utrechtse Heuvelrug: gevolgen en acties

Geschreven door

Bewoners op de Utrechtse Heuvelrug hebben sinds het najaar van 2023 op verschillende plekken te maken met grondwateroverlast. In de periode oktober 2023 tot 1 juni 2024 is twee keer zoveel regen gevallen als normaal (bijna 1.100 mm). Hierdoor hebben bewoners op de Heuvelrug last van volgelopen kelders, schimmel en water in de kruipruimten. Ook agrariërs op de flanken van de Utrechtse Heuvelrug hebben last van te natte landbouwgronden. Overheden werken daarom waar mogelijk aan extra acties om in te spelen op zowel natte als droge perioden op de Utrechtse Heuvelrug. Ook als bewoner kunt u maatregelen nemen. 

Droogte én wateroverlast, daar werken overheden op de Utrechtse Heuvelrug al jaren aan samen. En sinds 2019 in het samenwerkingsverband van de Blauwe Agenda, waarin de waterproblemen en -oplossingen op en rondom de Utrechtse Heuvelrug centraal staan. In 2024 is er sprake van extreme grondwateroverlast. Nog niet eerder kreeg de Utrechtse Heuvelrug hiermee te maken. In het verleden is de grondwaterstand vaker zeer hoog geweest. Echter toen daalde de grondwaterstand na een piek wél weer snel.  

Extra uitleg hoge grondwaterstanden op de Heuvelrug

Bij veel regenval kan het grondwater op sommige plekken op de Heuvelrug dicht bij het oppervlak komen. Dat is te zien op de afbeelding hierboven. Vaak zijn dit de plekken waar de dorpen op de Heuvelrug zijn gebouwd. Daarom is het nu met hoge grondwaterstanden onder de hoge rug opnieuw zoeken naar een balans. 

Waarom is dat zoeken? Op de Utrechtse Heuvelrug zakt het water goed weg, omdat deze veelal van zand is. Het regenwater zakt hier dus makkelijk de grond in.  Ook is er op de hoge rug weinig oppervlaktewater (water in sloten en rivieren) aanwezig. Het duurt daarom lang voordat het grondwater naar de lagere delen stroomt waar watergangen het water kunnen afvoeren. Met andere woorden: het duurt lang voordat hoge grondwaterstanden in de kwetsbare zones (zie afbeelding) op de heuvelrug dalen.  

Verwachting grondwaterstanden in 2024 en 2025 op de Heuvelrug

Pas sinds juni 2024 zijn de grondwaterstanden op veel plekken op de Utrechtse Heuvelrug weer aan het dalen. De grondwaterstanden zijn echter op veel plekken nog steeds hoger dan normaal voor de start van de winter. Als de komende winterperiode ook veel regen valt, dan is de kans groot dat inwoners in die periode weer overlast ervaren door hoge grondwaterstanden. Daarom zijn enkele nieuwe acties ingezet door overheden en partners.  

Wat kunnen overheden en partners extra doen in dit gebied? 

De situatie van afgelopen winter was extreem. Daarom kunnen overheden deze situatie niet zomaar oplossen. Wel werken overheden en partners samen om binnen de mogelijkheden die zij hebben de overlast te verminderen. Zo zijn bij Amerongen al maatregelen genomen om wateroverlast te voorkomen door heftige buien die het dorp binnen stromen. Om overlast voor zover als mogelijk te beperken wordt ingezet op de volgende acties voor de komende maanden en jaren. 

1. Monitoren extremen 

Om in te kunnen spelen op nieuwe extremen, wordt de ergste grondwateroverlast in kaart gebracht. Op basis daarvan wordt voorlichting gegeven en kennis gedeeld. 

2. Waar wel en niet afkoppelen 

In het kader van verdroging werken overheden de afgelopen jaren aan extra water vasthouden en regenwater afkoppelen van de riolering. De hoeveelheid extra water die dat als gevolg heeft – ten opzichte van de extreme winterneerslag – is zeer beperkt in omvang, maar is wel heel relevant in de aanloop naar langdurige perioden van droogte. Wel is de ene plek meer geschikt voor afkoppelen dan een andere. De Blauwe Agenda brengt in beeld op welke plekken wel of beter niet kan worden afgekoppeld.  

3. Extra afvoeren  

Ten derde wordt ingezet op het goed functioneren van watergangen in de winter door middel van extra inspectie en onderhoud. De waterschappen onderzoeken of, binnen de grenzen van een peilbesluit, in extreem natte perioden extra water kunnen afvoeren via slootjes. 

4. Lokaal oude watergangen flexibel inzetten 

Tot slot worden mogelijkheden onderzocht om lokaal oude (deels dichtgelopen) watergangen op de hogere delen flexibel in te zetten met behulp van stuwen. Daarmee kan in de winter overschot aan water worden afgevoerd en kan in de zomer water worden vastgehouden om verdroging tegen te gaan. 

 Veelvoorkomende vragen en antwoorden

Vragen over wegpompen  

Vragen die veel worden gesteld gaan over het aanbrengen van tijdelijke bemalingen van het grondwater om het water weg te pompen. Antwoord is dat de bemalingen slechts een tijdelijk en lokaal effect hebben. Na het stopzetten zal het grondwater weer snel toestromen.   

Vragen over verlagen oppervlaktewaterpeilen 

Het verlagen van oppervlaktewaterpeilen (water in sloten) heeft weinig effect op trage grondwaterstroming op  de Heuvelrug naar het oppervlaktewater. Het peilbeheer van het waterschap wordt mede bepaald door vastgestelde peilenplannen en peilbesluiten. Hierbij is een zorgvuldige belangenafweging gemaakt.  

Vragen over extreem natte winter 

De grote hoeveelheid regen van de afgelopen winter is geen oplossing voor de structurele verdroging van de natuur in een aantal gebieden. Verdroging heeft vaak te maken met grondwaterstanden of oppervlaktewaterpeilen die langdurig te laag zijn of water van verkeerde kwaliteit. Na deze natte winter en of voorjaar zakken de grondwaterstanden uiteindelijk weer terug naar hun oorspronkelijke niveau. Dat niveau kan dus ook langdurig te laag zijn. 

Vragen over meer grondwater oppompen 

Tot slot: er wordt de laatste tijd vaker gevraagd of drinkwaterbedrijf Vitens niet wat meer water kan oppompen. Dat klinkt logisch, maar is helaas niet zomaar mogelijk. Vitens levert drinkwater op basis van de vraag op dat moment. Drinkwater is een dagvers product en kan helaas niet gedurende langere tijd opgeslagen worden (dit tast de kwaliteit van het water aan) om pas veel later weer te gebruiken. 

Welke maatregelen kunt u als bewoner nemen?

Als eigenaar van een perceel of een woning kunt u zelf ook diverse dingen doen om wateroverlast te voorkomen of om de gevolgen te beperken. Op de websites van beide waterschappen staan diverse goede tips. Deze kunt u hier vinden: 

https://www.hdsr.nl/werk/grondwateroverlast/ 

https://www.vallei-veluwe.nl/actueel/actuele-thema/wateroverlast/ 

Najaarsnieuwsbrief Blauwe Agenda

Geschreven door

Wateroverlast en juist een tekort aan water. We komen beide extremen steeds vaker tegen op de Utrechtse Heuvelrug. We werken met de deelnemende partners van de Blauwe Agenda hard aan een meer robuust watersysteem dat de gevolgen van klimaatverandering beter kan opvangen. Middels deze nieuwsbrief willen we je een beeld geven hoe je als gemeente, agrariër, landgoedeigenaar, inwoner, terreinbeheerder of ondernemer een bijdrage kunt leveren aan het watersysteem.

 

 

Innovatief onderzoeksproject naar klimaatbestendig bos van start

Geschreven door

Lange perioden van droogte of juist met veel regenval hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van het bos. Om voor een zo gezond mogelijk toekomstig bos te zorgen, hebben Staatsbosbeheer en Bosgroep Midden Nederland de handen ineen geslagen voor klimaatslim bosbeheer op de Utrechtse Heuvelrug. Het project, dat loopt tot 2029, richt zich op een klimaatbestendige inrichting van in totaal 58 ha bestaand bos op de Utrechtse Heuvelrug en omvat kennisdeling, monitoring, demo- en praktijklocaties.

We gaan aan de slag met een demolocatie van 48 ha in boswachterij Austerlitz en drie praktijklocaties op particulier eigendom van elk 5 ha. Het zijn multifunctionele bossen op zandgronden die we veerkrachtiger maken tegen de gevolgen van klimaatverandering én verzuring van de bosbodem. Ook bosverjonging en een keuze voor boomsoorten die het best bestand zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering vallen hieronder.

Op 8 november 2024 vond de aftrap van dit project plaats met betrokken partijen, gemeenten, financiers en provincie Utrecht. “De gevolgen van verzuring en klimaatverandering worden helaas steeds zichtbaarder in de Utrechtse bossen. Het is dan ook overduidelijk; we moeten aan de slag, ook met dit bos. Met dit veelbelovende en innovatieve project bundelen we onze krachten en zetten we ons samen in voor het herstel van dit mooie stukje Utrecht, zodat we er ook in de toekomst van kunnen genieten,” aldus Mirjam Sterk, gedeputeerde Natuur en Landbouw van de provincie Utrecht.

Kennis delen voor bredere toepassing
In de demo- en praktijklocaties willen we de uitdagingen, dilemma’s, kansen en mogelijkheden voor klimaatslim bosbeheer inzichtelijk maken. En, laten we zien hoe je dat doet en wat de resultaten daarvan zijn. Door ‘learning on the job’ doen onze boswachters ervaring op. Het breder delen van de opgedane ervaringen en kennis is van groot belang om klimaatslim bosbeheer in andere terreinen toe te passen. Daartoe vinden er gedurende de looptijd van het project een aantal kennissessies op locatie plaats voor terreineigenaren en beleidsmakers van gemeenten en provincie Utrecht.

Bostracking
Een van de innovatieve maatregelen dat wordt ingezet is bostracking. Dit wordt in de demolocatie toegepast en is een intensieve vorm van boomsgewijs inventariseren om de kenmerken en waarden van het bos in beeld te krijgen. Op basis hiervan wordt bepaald welk beheer en welke maatregelen nodig zijn om het bos kilmaatbestendig en robuust te maken. Denk aan het inbrengen van andere boomsoorten, vrijzetten van toekomstbomen, behoud van habitatbomen en toepassen van bodemverbetering (kalk-gift).

Monitoring en evaluatie
Tijdens het project wordt er gemonitord om het effect van klimaatbestendig inrichten op het bos in beeld te brengen. We sluiten hierbij aan op een voor de Utrechtse Heuvelrug breder monitoringsproject, FORWARD van European Forest Institute. Dit wordt uitgevoerd door de Universiteit van Utrecht, in samenwerking met het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. In 2029 wordt het uitgevoerde klimaatslim bosbeheer geëvalueerd.

Financiering
Het project klimaatslim bosbeheer Utrechtse Heuvelrug sluit aan bij het landelijke project LIFE Climate Forest van de Bosgroepen en Staatsbosbeheer en is mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van provincie Utrecht en een ruimhartige donatie van Stichting MTB Utrechtse Heuvelrug. De Stichting draagt met de inkomsten uit de MTB vignetten bij aan het realiseren van natuurprojecten op de Utrechtse Heuvelrug.
De demolocatie in Austerlitz blijft toegankelijk voor publiek. Actuele informatie over dit project is online te vinden via www.staatsbosbeheer.nl/projectksb

Online webinar: Samenleven met kleine zoogdieren van de Heuvelrug – een win-win voor mens en dier

Geschreven door

Woon je op of rond de Utrechtse Heuvelrug en ben je benieuwd hoe je je tuin zo kunt inrichten dat zowel jij als de wilde zoogdieren in je buurt ervan profiteren? Ontdek hoe je jouw tuin gastvrij maakt voor dieren zoals egels, vleermuizen en zelfs marters! Tijdens dit interactieve Heuvelrugtuinen webinar op maandag 2 december, van 20:00 tot 21:30, nemen Elze Polman van de Zoogdiervereniging en Karin Egberink van Communicatiebureau de Lynx je mee in de wereld van de Heuvelrugzoogdieren. Leer hoe jouw tuin een thuis kan worden voor deze bijzondere bewoners van de Heuvelrug.

Meld je hier aan

Bekijk de nachtbewoners van de Heuvelrug
Tijdens dit webinar nemen Elze Polman van de Zoogdiervereniging en Karin Egberink van Wild in je Achtertuin je mee in de wereld van de Heuvelrugzoogdieren. En dat allemaal in je achtertuin! Karin Egberink trapt de avond af. Zij werkt voor Communicatiebureau de Lynx aan het project Wild in je Achtertuin. Deze avond deelt zij de resultaten van een bijzonder project: met wildcamera’s hebben Heuvelrugtuiniers in 2023 de wilde dieren in Heuvelrugtuinen vastgelegd. Je kan deze foto’s in december bewonderen in een fototentoonstelling in Tuincentrum Abbing in Zeist. Van merels en egels tot vossen en marters. Karin vertelt over dit bijzondere project.

Ontmoet de wilde dieren in jouw tuin
Daarna neemt Elze Polman van de Zoogdiervereniging je mee over de soorten die je kunt tegenkomen op de Utrechtse Heuvelrug, zoals egels, vleermuizen en marters. Ze legt uit hoe je deze dieren kunt herkennen met behulp van camera’s en sporen en geeft praktische tips om je tuin aantrekkelijk te maken voor deze kleine zoogdieren. Van het plaatsen van egelhuisjes tot het bieden van veilige plekken voor vleermuizen en eekhoorns, Elze laat zien hoe eenvoudig het kan zijn om jouw tuin diervriendelijk te maken. Daarnaast deelt ze handige tips om kinderen erbij te betrekken.

Voor deze avond hoef je de deur niet uit; het webinar vindt volledig online plaats via Teams. Het is wel nodig om je vooraf aan te melden.

Meld je hier aan

Praktische info
Datum: maandag 2 december 2024
Tijd: 20:00 – 21:30
Locatie: Online
Kosten: Gratis

Heuvelrugtuinen
Een Heuvelrugtuin is een stukje Nationaal Park in je eigen tuin. Deze tuinen bestaan voor minstens 60% uit groen, worden zonder gif onderhouden en bieden ruimte aan inheemse planten die schuil- en voedselplaatsen creëren voor bijen, vlinders, vogels en natuurlijk zoogdieren. Ook helpt een Heuvelrugtuin om regenwater op te vangen, zodat de tuin beter bestand is tegen droogte en wateroverlast.